Laten we niet vergeten waar het écht om gaat in het creëren van licht voor mensen!

Natuurlijk is het bij elke vakprofessional (dus ook de architect!) bekend dat licht en lampen een hele grote – en zelfs bepalende! – invloed uitoefenen op de gezondheid en het welzijn van de mens. Voor iedere innovator, werkzaam in de verlichtingsindustrie, zal dit geen nieuw nieuws zijn. Licht speelt een cruciale rol bij het reguleren van verschillende fysiologische processen in ons lichaam. Denk daarbij aan het reguleren van onze interne klok, het beïnvloeden van de hormoonproductie, het bepalen van ons humeur en de kracht van ons cognitieve vermogen. Dat laatste bijvoorbeeld is essentieel, bijvoorbeeld in kantooromgevingen. Daar móeten mensen hoe dan ook optimaal kunnen presteren. Hoewel? Thuis kun je ook niet altijd inzakken!

Het is daarom goed om dit algemene bewustzijn weer eens te delen want een lamp is niet slechts een product dat louter technisch functioneel is: een lamp is essentieel voor ons bestaan! Maar weten we dat nog wel (genoeg) in de ratrace naar het commercieel verslaan van de concurrent? Niet lang geleden sprak ik een accountmanager van een grote lichtfabrikant. Hij had nog nooit van het ‘Circadiaans ritme’ gehoord… Alle hens aan dek dus!

Een van de belangrijkste aspecten van licht is hoe dan ook de regeling van onze biologische klok, ook wel het circadiaanse ritme genoemd. Dit ritme is verantwoordelijk voor het synchroniseren van onze fysiologische processen met de natuurlijke dag- en nachtcyclus. Blootstelling aan natuurlijk daglicht gedurende de dag en de afwezigheid ervan ’s nachts helpt ons slaap-/waakritme te reguleren. Het helpt ons ook om alert en energiek te blijven tijdens de dag en het bevordert een goede nachtrust.

Het is echter niet alleen natuurlijk licht dat van belang is, maar dat geldt ook kunstmatige verlichting. Immers, we zijn niet de hele dag buiten! Er moet ook gewerkt worden. Soms ‘s avonds. Of ’s nachts. De ontwikkeling van LED-verlichting heeft dan ook een revolutie teweeggebracht in de manier waarop we kunstmatig licht gebruiken en heeft zelfs geleid tot een beter begrip van de effecten ervan op de menselijke gezondheid. LED-lampen kunnen bijvoorbeeld worden aangepast om verschillende kleurtemperaturen te produceren, variërend van warm wit tot koel wit. Deze kleurtemperaturen bootsen het natuurlijke daglicht na en hebben verschillende effecten op ons welzijn.

Verschillende wetenschappelijke studies (*) hebben aangetoond dat blootstelling aan koudere kleurtemperaturen, vergelijkbaar met daglicht, gedurende de dag de alertheid en prestaties kan verbeteren. 

Aan de andere kant kan het gebruik van warmer licht in de avonduren helpen om het natuurlijke slaap-waakritme te bevorderen en een goede nachtrust te bevorderen. Het is hierbij belangrijk om op te merken dat overmatige blootstelling aan fel licht ’s avonds, vooral het blauwe licht dat wordt uitgezonden door elektronische apparaten, kan leiden tot slaapproblemen en verstoring van het circadiaanse ritme. 

Naast het reguleren van de slaap-waakcyclus heeft licht ook invloed op de stemming en het emotionele welzijn. Blootstelling aan natuurlijk licht kan helpen om de stemming te verbeteren en symptomen van depressie te verminderen. Elke arts zal het beamen: als je niet lekker in je vel zit, ga naar buiten. Pak die gezonde (en natuurlijke!) vitamine-D. Daar kan geen hoogwaardige technologische innovatie tegenop!

Omgekeerd kan gebrek aan blootstelling aan natuurlijk licht, zoals tijdens de wintermaanden bij mensen met bijvoorbeeld een seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD), leiden tot een verminderde stemming en energieniveaus. Lichttherapie, waarbij mensen worden blootgesteld aan helder kunstmatig licht, is een veelgebruikte behandeling voor SAD en heeft positieve effecten laten zien.

De laatste wetenschappelijke inzichten hebben daarnaast aangetoond dat licht een rol speelt bij het reguleren van andere lichaamsfuncties. Blootstelling aan voldoende daglicht kan helpen bij het verbeteren van de spijsvertering, het versterken van het immuunsysteem en het bevorderen van de productie van vitamine D in ons lichaam. Vitamine D – ik zei het al eerder in dit betoog – is essentieel voor een goede gezondheid en speelt een rol bij het behoud van sterke botten en het reguleren van het immuunsysteem.

Het is dus van levensbelang (ja, letterlijk soms!) dat de architect of ontwerper, die wil spelen met de effecten van licht en lampen, en daar met volle creativiteit op wil losgaan, zich goed blijft realiseren dat er een grote taak – dus verantwoordelijkheid – voor hem is weggelegd in die (ontwerp)processen. De nadrukkelijke stempel van de eigen signatuur van een ontwerp mag daarom nooit leidend zijn. Het welzijn van de mens is dat echter wel.    

Bronvermelding:

(*) Onderzoek naar de effecten van licht op de biologische klok (Current Biology, 2012), Clinical Sleep Medicine (2015) en een belangrijk recent onderzoek (2018) uit Sleep Medicine Reviews waarbij de onderzoekers concludeerden dat de blootstelling aan helder licht, met name in de ochtenduren, de alertheid, aandacht, geheugen en reactietijden verbetert.