Architect aan het woord: ‘Circulariteit en gezondheid zijn met elkaar verbonden’

“Klimaat- en CO₂-neutraal, afvalloos en geen uitstoot. Deze begrippen zetten een architect meteen op het verkeerde been”, zegt Vince Limpens van EPEA. “En hierdoor wordt de kans kleiner dat je je duurzaamheidsdoelen haalt. Dat kan dus anders.” EPEA is de medebedenker van de Cradle to Cradle ontwerpmethodiek, die sinds 2021 terrein wint bij ontwerpers én wetgevers.

Het streven naar nul impact getuigt in ieder geval van de juiste intentie, zo stelt Vince. Toch wordt er een belangrijk feit over het hoofd gezien: “Wat je ook doet, zelfs als je niets doet, je hebt altijd impact. Vanuit dat oogpunt bezien is het dus onhandig om te streven naar ‘nul’, want dat is onmogelijk om te realiseren. Wat wél werkt? Je impact omzetten naar een vorm die juist een positief effect teweegbrengt. Vervolgens heb je als architect alle vrijheid in hoe dit kunt bereiken.”

Vince vervolgt: ”Hoe je hiermee begint? Wel… kies een onderwerp waar je positieve impact wilt realiseren. Eén van de expertises die we bij EPEA beheersen is het gebruik van gezonde materialen: veel producten en materialen die nog gewoon verkrijgbaar zijn, kunnen stoffen bevatten die schadelijk zijn voor de gezondheid. Deze schadelijke stoffen zijn ook vaak de stoffen die het toekomstig recyclingpotentieel beperken. Zodoende zijn circulariteit en gezondheid met elkaar verbonden.” 

De zichtbaar bevlogen Vince constateert dat architecten nog te weinig van deze materie weten. “Men weet intussen wel welke producten losmaakbaar en herbruikbaar zijn – denk aan de herverkoop van gebruikte dakpannen en binnendeuren –  maar men weet vaak niet welke materialen recycleerbaar en gezond zijn in hun toepassing. Vaak bestaan producten en onderdelen ook nog uit mengsels van chemische stoffen en materialen, ieder met andere eigenschappen. Het is daarom van belang dat daar in de ontwerpfase over wordt nagedacht. Die stap kunnen we nog maken in Nederland.”

In andere woorden: wat zo op het oog goed lijkt voor het duurzaamheidsstreven, hoeft nog niet goed te zijn voor het welzijn of de gezondheid van de mens. “Circulair bouwen dient wat mij betreft daarom vooral bouwen met gezonde materialen te zijn”,  zegt Vince. “Erken dat ieder gebouw tijdelijk is. Ooit wordt het namelijk aangepast of wellicht helemaal gesloopt om aan de marktwensen van dat moment te voldoen. Het gevolg: een in- en uitgaande materialenstroom.” 

Circulariteit en gezondheid gaan dus over materialen, en materialen zijn chemie. Zonder focus op die chemie kunnen circulariteit en gezondheid niet bestaan. “Vraag eens aan een potentiële toeleverancier of die de ingrediënten weet van het te leveren product tot op 100ppm nauwkeurig. Grote kans dat niet alles bekend is, maar dat geeft niet. Er komt een gesprek op gang. Vraag ook of van het product weer nieuwe of andere producten gemaakt kunnen worden. En, kan het product na gebruik bij de toeleverancier worden ingeleverd?”

“Het resultaat? Je beweegt richting een positieve impact, namelijk het geschikt maken van de materiaalstroom voor toekomstige recycling én het verlagen van het ziekteverzuim. Mits je het goed doet, betalen de extra investeringen zich al terug gedurende de operationele fase.  Het goede nieuws is dat je al tijdens de ontwerpfase hiervoor een plan kunt maken.” 

Naast de combi gezondheid en circulariteit zijn er nog genoeg andere onderwerpen waar een positieve impact te behalen valt. Vince heeft daarom een uitdaging geformuleerd: “Start met het anders definiëren van je duurzaamheidsdoelen:  ga op zoek naar het realiseren van positieve impact! Dit lijkt me een mooie kans voor de architecten van Nederland, en dus ook voor de Nederlandse architectuur.”