Hoe kan de architectuur een vriendelijke geste zijn voor de samenleving?

Vraag: lukt het een architect om bewust of onbewust emoties uit te lokken met zijn werk? Is de architect in staat om écht iets structureels bij te dragen aan de leefbaarheid in de steden?

Beste lezer, ik mag van harte hopen dat iedere betrokken vakprofessional én collega deze vragen met een volmondig ‘JA’ zal beantwoorden. Want, we kunnen geen ‘NEE’ zeggen: we staan in Nederland namelijk voor immens grote uitdagingen. Het zal u immers niet verbazen en u weet het ook: er is veel verdichting, de ruimte is beperkt, er zijn volop wensen op het gebied van mobiliteit én we hebben ook nog eens een collectieve duurzaamheidsopgave.

We hebben dus een grote verantwoordelijkheid. Zo simpel is het eigenlijk.

En daar moeten we niet licht mee omgaan.

Zo is er bijvoorbeeld meer verrijking nodig in de steden. Ik zie nu nog te veel ontwikkelingen op zichzelf staan. Dat levert een spanningsveld op dat we ons niet kunnen veroorloven. Mensen worden daar niet vrolijk van. Daarom: kunnen we onze ambities omhoog bijstellen en meer samenhang creëren?

Ik zeg: ja, dat kunnen we.

Want, architectuur is een gebaar. Het is een vriendelijke geste, een gunst aan de samenleving. Een gebouw bijvoorbeeld mag nooit een eigen eenzaam postzegeltje zijn maar móet een versterking opleveren voor het gebied waar dat gebouw komt te staan. Het gaat immers – meer dan ooit – om verbinding. Goed, nu weet ik ook wel dat ‘verbinding’ een soort van containerbegrip is geworden in de loop der jaren maar wij – de architecten – hebben wel de taak om de sociale interactie te stimuleren. Onze ontwerpen behoren het tegengeluid te zijn aan de schrijnende anonimiteit en de ongewenste verharding van de samenleving. De onverschilligheid van én in de stad moeten we willen bevechten.

Kijk bijvoorbeeld eens naar het gebied rondom NS Station Bijlmer ArenA. Dat is nu precies zo’n locatie waar anonieme stedelijkheid een doorn in het oog is. Ik zie daar alleen maar grote blokken, met te veel verschillende kleuren. De beeldkwaliteit is niet wat het moet zijn. Ik vraag me af – als ik daar ben – of op die plek nog wel sprake kan zijn van de menselijke maat in de beleving.

Wel, nee dus. Dat kon beter. Dat kan beter.

Precies daar pak ik de koe bij de horens. Het is onze aangescherpte opgave. Het is mijn oproep aan u. Creëer (weer) beweging in de samenleving, zeker in steden met een grote dichtheid. Probeer daar op verschillende schaalniveaus mee bezig te zijn. Ontwikkel een stad met een verhaal.

Want als de architectuur een gebaar of vriendelijke geste wil blijven, dan is het dé noodzaak om met focus te blijven werken aan meer diversiteit in de ruimtelijke identiteit van onze verdichtingsopgave. Alleen dán wordt de samenleving stapje bij stapje een beetje mooier.