Verduurzamen van erfgoed: het kan juist wel!

Veel te vaak hoor ik eigenaren van monumentale panden zeggen dat er aan hun pand niets mag worden veranderd. Vaak zijn het gemeenteambtenaren die de eigenaren met onjuistheden terugsturen. Dit is niet verwijtbaar, maar bij een deel van de vergunningverleners en toezichthouders is het kennisniveau over monumenten helaas te gering. 

Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat ze snel kiezen voor de veilige weg, en dat de stellingname; ‘Behoud gaat voor vernieuwing’, wel heel letterlijk wordt genomen. Als voorzitter van het bestuur van de Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR), proberen wij samen met onze leden dit stigma omtrent monumenten of erfgoed in bredere zin te doorbreken. 

Wat de energiecrisis van het afgelopen jaar, met de plots sterk toegenomen gasprijs, ons heeft geleerd is dat juist ook monumenten vragen om een thermische verbetering. Naast de particuliere woningeigenaren zijn het daarnaast grote monumenten die hierdoor zwaar worden getroffen. Denk daarbij onder andere aan kerken, musea, theaters, kastelen en buitenplaatsen. Enerzijds omdat thermisch verduurzamen bij dit soort gebouwen grote investeringen vraagt en anderzijds dat de gebruikers ook nog eens te maken hebben met teruglopende budgetten door gestegen kosten om een verbetering mogelijk te maken. Het laatste waar je dan nog mee geconfronteerd wilt worden is weerstand in de procesvorming.

In de erfgoedsector wordt bij het maken van ontwerpkeuzen het monument leidend gesteld en de gewenste aanpassingen volgend. Door de restauratiearchitect en zeker door onze leden, die hiervoor door Stichting ERM zijn gecertificeerd en jaarlijks worden geauditeerd, worden ingrepen vanuit die grondgedachte altijd ethisch en technisch beargumenteerd en gewogen. Maar als het gaat om de verduurzamingsopgave, maar bijvoorbeeld ook bij herbestemming, wringt deze grondgedachte wel eens. 

Het klinkt wellicht paradoxaal, maar ik ben er van overtuigd dat wij als erfgoedspecialisten de kennis bezitten om – met betrekking tot de verduurzamingopgave –  het meest innovatief in de bouwsector te kunnen zijn. Dit is mogelijk, juist omdat wij gewend zijn om als ontwerper te denken vanuit het reeds bestaande gebouw en de kennis van materialen. Daardoor worden wij continu geprikkeld om te zoeken naar slimme oplossingen en naar niet altijd verwachte of gebruikelijke keuzes. We hebben dus creatieve oplossingen die als voornaamste doel hebben om ons erfgoed te behouden voor de toekomst. Echter, geef ons dan ook als erkende specialisten de speelruimte om dat voor mekaar te krijgen. 

Waar de energiecrisis onze monumenten vooral financieel raakt, hebben de corona-lockdowns ons ook weer meer doen beseffen hoe mooi Nederland kan zijn. Ons diverse erfgoed speelt daar een grote rol in. Vanuit die gedachte werken de leden van VAWR met kunde en passie aan de gestelde uitdagingen. 

Kortom… het verduurzamen en het goed willen behouden van ons erfgoed voor de toekomst, is actueler dan ooit. Laten we dan ook daar vanaf nu met alle betrokkenen met een open blik, zonder stigma’s, aan blijven werken.