Waarom klassieke schoonheid niet meer de norm is

De evolutie van architectuur    

In een wereld waarin moderne architectuur de skyline van steden domineert en glazen wolkenkrabbers als paddenstoelen uit de grond schieten, rijst de vraag: waarom lijken architecten niet meer in staat om prachtige klassieke architectuur te ontwerpen? Dus, waar majestueuze pilaren, pompeuze gevels die een écht verhaal vertellen en tijdloze elegantie de ware eyecatchers zijn? Een tweet van ‘Culture Critics’ – in de afgelopen zomer en die ongelooflijk veel reacties wereldwijd opriep – reflecteert de groeiende behoefte aan nostalgie en klassieke schoonheid in de architectuur. Sterker nog: de tweet (en alle reacties!) roept op om nu vooral diepgaand te reflecteren over de evolutie van het vakgebied.

En nee, dat is niet onlogisch. Want kijk maar eens in landen als Griekenland en Italië waar juist die klassieke architectuur overheerst: toeristen drommen juist daar samen. Alleen dáár vergapen ze zich nog aan de bouwstijlen van soms meer dan tweehonderd jaar geleden terwijl de moderne stedelijke architectuur – soms een paar kilometer verderop – geen enkele belangstelling trekt. Hoe komt dat? Snappen architecten nog wel wat schoonheid is? Begrijpen architecten wat mensen willen zien?

We bespreken het in dit artikel vanuit vijf perspectieven.

1. Moderniteit en functionaliteit

Moderne architectuur wordt vaak gekenmerkt door strakke lijnen, minimalistische ontwerpen en het gebruik van materialen zoals glas en staal. Dit komt voort uit de drang naar functionaliteit en efficiëntie in een snel veranderende wereld. Moderne gebouwen moeten bovendien vaak voldoen aan strenge eisen op het gebied van energie-efficiëntie en duurzaamheid, wat invloed kan hebben op het esthetische aspect van het ontwerp. Tja, vanuit dit perspectief bekeken, ontkomen we dus niet aan die moderne architectuur. Een klassieke pilaar heeft die benodigde functionaliteit immers helemaal niet.

2. Technologische vooruitgang

De technologische vooruitgang heeft architecten bovendien in staat gesteld om innovatieve en futuristische ontwerpen te realiseren. De beschikbaarheid van geavanceerde bouwmaterialen en technologieën heeft de creatieve grenzen van architecten verbreed. Einde verhaal dus voor de klassieke architectuur?

3. Culturele veranderingen

De voorkeur voor architectonische stijlen weerspiegelt de culturele waarden en tijdsgeest. In de 19e eeuw werd klassieke architectuur gewaardeerd om haar symboliek van stabiliteit en eeuwigheid. Tegenwoordig zien we een verschuiving naar een meer pragmatische benadering, waarbij moderne gebouwen de nadruk leggen op transparantie en openheid. Anno 2023 mag een gebouw dus blijkbaar geen symbolische waarde meer hebben?

4. Economische overwegingen

De bouw van klassieke architectuur kan duurder zijn dan moderne ontwerpen vanwege de ambachtelijke vaardigheden en materialen die nodig zijn. Bovendien kan het onderhoud van historische gebouwen kostbaar zijn. Dit kan leiden tot een voorkeur voor moderne, kostenefficiënte ontwerpen. Goed, de rekening moet uiteindelijk betaald worden. Zo is het ook weer. Maar worden we hier gelukkiger van?

5. Duurzaamheid en milieubewustzijn

De moderne architectuur legt de nadruk op duurzaamheid en milieubewustzijn. Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, groene bouwmaterialen en energiezuinige ontwerpen is cruciaal geworden om de klimaatverandering te bestrijden. Dit heeft invloed op het uiterlijk van gebouwen en kan conflicteren met traditionele architectonische stijlen. Eerlijk is eerlijk: klassieke Griekse pilaren hebben niets met de strijd tegen klimaatverandering.

Terugkeren naar de klassieke architectuur van de 19e eeuw is misschien niet de oplossing, maar toch zijn er – wat mij betreft –  manieren om het beste van beide werelden te combineren. Moderne architecten kunnen namelijk (meer) leren van de tijdloze principes van symmetrie, harmonie en vakmanschap die klassieke gebouwen kenmerken. Ze kunnen deze elementen op een eigentijdse manier (beter) integreren in hun ontwerpen om tegemoet te komen aan de groeiende behoefte aan esthetische diversiteit.

Het feit dat toeristen zich vaak verzamelen rond historische gebouwen toont sowieso al aan dat er een diepgaande waardering is voor klassieke schoonheid. Echter, moderne architectuur heeft ook zijn charme en kan een weerspiegeling zijn van de tijd waarin we leven. 

Het is daarom belangrijk om een balans te vinden tussen de erfenis van het verleden en de behoeften van de toekomst. Misschien is dát uiteindelijk het beste antwoord op de trending tweet van het account Culture Critics afgelopen zomer. Het oog wil ook wat. Laten we dat niet vergeten!